Zəhər; çox acı şey, zəqqum. □ Aşiqə vəfalı bir həmdəm gərək; Həmdəmsiz bal yesə, ona ağıdır (M.P.Vaqif).... Ətraflı
1. Qadınların ölü üstündə, yasda avazla söylədikləri yanıqlı sözlər. □ Evdəki ağı səsləri adamın ürəyini dağlayırdı.
2. Ədəbiyyatşünaslıq. Şifahi x... Ətraflı
Ağu kimi də işlədilir, farsca “zəhər” deməkdir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)... Ətraflı
Folklor janrlarından biri: ölümlə bağlı olub qüssə, dərd, kədər ifadə edən lirik-dramatik söyləmə; edi. □ Qədim türklərdə ağı, əsasən, qopuz aləti ilə müşayiət olunub. Ağılarda konkretlik, ünvanlılıq, informativlik xüsusiyyəti güclü olur. Bəzən... Ətraflı
1. Zəhər.
2. Məcazi mənada: çox acı şey haqqında; zəqqum. Dan yerləri atıbdı,
Xoruzları yatıbdı.
Bəlkə də bu xörəyə
Nənən ağı qatıbdı?
(“Arzı-Qənbər”)
Eşqin piyaləsin verdilər içdi... Ətraflı
Bax: ağu. (“Koroğlu” dastanının lüğəti) Qırram qayaları, yıxaram dağı,
Xanlar zəhər içər, sultanlar ağı.
Çənlibeldi qoç Koroğlu oylağı,
Şah da gəlsə, Çənlibelə qoymaram. (“Koroğlunun Bayazid səfəri”)... Ətraflı
Ağ sözünün bir mənası mənbələrdə “göz yaşı” kimi izah olunub. Ağla(maq), ağı demək sözləri həmin kökdən əmələ gəlib. Söz, əslində, çağı kimi olub və “su” mənasını verir. Yağış (çağış), yaş (çaş), çiskin, çən, cürdək, cuvar, carla(maq), çiy, çağla, çala kimi sözlərin hamısı su ilə bağlıdır və tari... Ətraflı
yaxşını pisdən, xeyiri şərdən, müsbəti mənfidən fərqləndirə bilmək; ~ tükü tükdən seçmək, buğdanı qılçıqdan ayırmaq.... Ətraflı
►Yaxşını pisdәn, xeyirlini zәrәrlidәn, müsbəti mәnfidәn fərqləndirə bilmәk. İfadənin zərdüştilikdən qaynaqlandığı ehtimal edilir.
Bu təlimə görə, ağ rəng xeyiri, qara isə şər qüvvələri təmsil edi... Ətraflı
düzgün seçim etməmək, şərə xidmət etmək.... Ətraflı
1. Arxaizm. Ağlaşma zamanı ağı söyləyən, ölünü oxşayıb ağlayan qadın. □ Ağıçının səsi elə yanıqlı idi ki, kövrəlməmək mümkün deyildi.
2. Ağıları im... Ətraflı
Ağı söyləyən peşəkar ifaçı: ölüm, faciə münasibətilə ağı nümunəsi yaradan şəxs; ediçi. □ Azərbaycan kəndlərində təziyə məclislərində ağıçılara indi də təsadüf edilir. Onlar mövcud ağı nümunələri və ya bayatılardan istifadə etməklə bərabər, özləri... Ətraflı
1. İnsanda düşünmə və dərketmə qabiliyyəti; zəka; şüur, idrak. □ Ağıl gücdən üstündür. Ağıl yaşda deyil, başdadır. (Atalar sözü).
2. Hafizə, zehin,... Ətraflı
İçərisində mal-qara və qoyun saxlamaq üçün ətrafı tikan və ya ağac ilə hasarlanmış üstüaçıq yer. □ Böyük ağıla doldurulmuş quzular uzaqdan gələn sü... Ətraflı
Ərəb mənşəlidir, gerçəkliyin şüurda inikasının ali forması olub, insanın ətraf aləmə münasibətini tənzimləmə qabiliyyətidir. Bizdə us (uz, az) işlədilib. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)... Ətraflı
Qoyun xalxalının bir adı da ağıldır. Ağıl rus dilindəki ограда sözünün qarşılığıdır. Aura sözünü türk aləmində ay ağılı kimi işlədirlər. Deməli, sözün mənası “dəyirmi olan” deməkdir. Aul, ov, oylaq sözləri də bu kəlmə ilə qohumdur: aul - keçmişdə ətrafı bağlı (çəpərli) olan, yəni qorunan əraziy... Ətraflı
1. Yayda mal-qara saxlamaq üçün ətrafı hasarlanmış üstü açıq yer (Balakən, Biləsuvar, Cəbrayıl, Zəngilan). □ Ramazan inəx'ləri ağıla salıb darvazanı bərkitdi (Balakən); Bala, malları sal ağıla... Ətraflı
çox savadlı, mühakiməli, dərin məlumatlı (çox zaman zarafat və ya istehza məqsədilə işlədilir); ~ elm dəryası.... Ətraflı
►Həyatın, güzəranın xoş keçməsi, işlərin yoluna düşməsi naminə insanın bəxti gözləmək əvəzinə ağıl işlədib fərasət göstərməsinin vacib olduğunu bildirən ifadə. Xalq inancına əsaslanan bu ifadə el... Ətraflı
bax: ağıl vermək.... Ətraflı
öyrətmək, izah etmək; ~ yol göstərmək, başına ağıl qoymaq, ağıl qoymaq (öyrətmək).... Ətraflı
