Klassik ədəbiyyatda göz mənasında işlənmişdir.
Gecə-gündüz vaxt-bivaxt ağlaram,
Çeşmim yaşı Ceyhun olur, sellənir. (Qurbani)... Ətraflı
Göz. Şahindən ayığam, qazdan sayağam,
Dü çeşmim gözləyir, sübhü dandadı.
(“Qurbani”)... Ətraflı
Göz. (“Koroğlu” dastanının lüğəti) Dəstimi verdim dəstinə,
Mən qurban.
Qurbanam çeşmi-məstinə,
Ala göz!
(Gürcü əlifbası ilə yazılmış əlyazması)... Ətraflı
Bulaq. (“Koroğlu” dastanının lüğəti) Çeşmələr elə axırdı ki, elə bil göz yaşıdır. (“Durna teli”) (İ.A., B.A.)... Ətraflı
1. Göz (evə aiddir). □ Bı il iki çeşmə öy tikmişuğ.
2. Göz (balıq torunda). □ Torun çeşməsi dağılıb, iplik gəti düzəldəg.... Ətraflı
Evin üstünə qoyulan tirlər arasındakı məsafə.... Ətraflı
Gözlük, eynək. □ Mürgüləyir nənəm taxıb çeşməyi; Düşüb yerə toxuduğu əlcəyi. (A.Səhhət).... Ətraflı
Fars mənşəlidir, çeşmə “göz” deməkdir, -ək kiçiltmə mənalı sözlər düzəldir (müq. et: kal-ək, yəni “kal təhər, yetişməmiş”, mıx-ək, yəni “mixək” və s.). Çeşmə (bulaq) sözü də bununla bağlıdır. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)... Ətraflı
Çeşmək taxmış, gözündə çeşmək olan; gözlüklü, eynəkli. □ Çeşməkli oğlan.... Ətraflı
Çeşmələr, ya çeşmə olan; bulaqlı. □ Eləmi, ulu dağlar; Çeşməli, sulu dağlar; Burda bir qərib ölmüş; Göy kişnər, bulud ağlar. (Bayatı).... Ətraflı
Əziz, göz bəbəyi qədər sevimli. (“Koroğlu” dastanının lüğəti) Mənə də bir badə, ey gözüm saqi,
Eyvaz Koroğlunun çeşmi-çiraği;
Çəmlibel sakini, Qırat oynaği,
Bəzirganda arzumanım qalmadı.
... Ətraflı
